Ali ŞAHİN

 

İran, 22 Eylül 2018 Cumartesi sabahı Huzistan eyaletindeki bir askeri geçit töreninde dört kişilik silahlı grubun saldırısıyla sansasyonel bir şekilde sarsılmıştı. Eylem 25 kişinin ölümüne 70 kişinin yaralanmasına yol açmıştır. Eylemin yankıları bölgesel ölçeğin ötesinde küresel ölçekte de hissedildi. Bu süreç içerisinde herkes dikkatini bu eylemi kimin üstleneceğine çevirmiştir. Bu suretle de törenin içeriği ve icra edileceği bölge olayın çözümü için önemli bir noktayı teşkil etmektedir. Geçit töreni Arapların yoğunlukta yaşadığı, ayrılıkçı örgütlerin faaliyet gösterdiği Huzistan Bölgesi’nde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte törenin 1980-88 yılları arasında İran’ın “Kutsal Savunma” olarak adlandırdığı İran-Irak savaşının başlangıcının yıl dönümü kutlanmalarında gerçekleşmesi önemli bir ipucudur.

Mezkûr terör saldırısının üzerinden çok geçmeden  Devrim Muhafızları Ordusu Sözcüsü Tuğgeneral Ramazan Şerif, eylemin El-Ahvaz hareketi (Hareket’ül-Nidal) tarafından gerçekleştiğini ifade ettikten sonra Farsça yayın yapan Londra merkezli İran International TV kanalına bağlanan Hareketü’l-Nidal örgütü sözcüsü Yakup el-Tostari, saldırıyı Ahvaz Ulusal Direniş Ordusu adına üstlendiklerini duyurdu.

            Bu çalışmada örgütün, sosyo-kültürel yapısı, kuruluş amacı,  eylemleri ve uluslararası destekçileri incelenmeye çalışılmıştır. 

İran’ın Ahvaz Politikası

İran’ın Huzistan Eyaleti sosyo-kültürel bakımdan Arapların çoğunlukta yaşadığı bölgelerin başında gelmektedir. İran, bölgeyi ilhak ettiğinden beri bölgede tek tip insan yetiştirmeyi hedefleyen bir asimilasyon politikası izlemiştir. Bu suretle Ahvaz halkını tüm dini, insani ve ulusal haklarından mahrum etme politikası yürütmüştür. Ahvaz’daki siyasi kurumların yanı sıra idari ve yargı kurumlarını kaldırmış ve doğrudan askeri yönetim ilan edilmiştir[1]. Bu süreçten sonra Ahvaz’da daha sert bir politika yürütülmüştür. Bölgedeki tüm siyasal partiler kapatılmış, sokaklara verilen Arapça isimler silinmiş ve bölgede Arap kültürüne dair izler yok edilmeye çalışılmıştır. Bölgedeki Arapça kitaplar toplanmış, ilköğrenim çağındaki çocukların Arapça öğrenmesi engellenmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra Arap toprak sahiplerinin toprakları kamusallaştırılmış, bölgeye İranlılar yerleştirilmiştir.[2]

Ahvaz’daki direniş hareketinin tarihi, 22 Temmuz 1925’te Huzistan eyaletinin içinde yer alan Hürremşehir[3]’deki Şeyh Abdulmuhsin El Hakani önderliğinde Halkın İntifadası adı altında ilk defa silahlı eylem gerçekleştirilmesine dayanmaktadır. Bu olay bölge halkı içinde direnişin fitilini ateşleyen ilk adım olmuş, tarihsel süreç içinde çeşitli isyanlar meydana gelmiştir. Fakat bu isyanlar Tahran hükümetinin sert bir şekilde müdahalesi ile bastırılmıştır. Bu süreç içerisinde bölgede Arap menşeili birçok örgüt kurulmuş, kanlı eylemlerle de gerçekleşmiştir.

İslam Devrimi sonrasında bölge halkının bağımsızlıktan ziyade yerel yönetimler düzeyinde birtakım talepleri olmuş ve bu minvalde Arap Halkı Örgütü bu talepler için mücadele vermiştir. Bu süreç içerisinde İran-Irak Savaşı başlamış ve Ahvaz Halkı mezkûr savaşta Saddam Hüseyin’i desteklemiştir. Saddam Hüseyin, Huzistan’ın bir kısmını işgal ederken, örgüt Saddam’ın işini kolaylaştırmak için bombalı eylemlerde bulunmuştur. Tüm bunlar gerçekleşirken Ahvaziye Örgütü lideri Şeyh Tahir, Tahran hükümetince tutuklanarak sürgüne gönderilmiştir.[4] Örgütün faaliyetleri de durdurulmuştur.

1997’de Reformistlerin iktidara gelmesiyle birlikte İran’ın birçok yerinde olduğu gibi, Huzistan’da da bir takım açılımlar yapılmıştır. Bölge halkı haklarını aramak için Vifak Komitesi’ni kurmuştur. Sonraki süreçte komite İslami Vifak Partisi adıyla siyasi bir yapıya dönüştürülerek, Huzistan Araplarının ilk siyasi partisi haline getirilmiştir. Parti faaliyetleri çerçevesinde meclise milletvekili göndermiş ve yerel yönetimlerde başarılı sonuçlar elde etmiştir.  Bu süreç içinde bölgedeki gerginlikler ve eylemlerde ciddi azalmalar görülmüştür. Fakat 2005 yılında bölgede yaşanan isyan hareketi, provokatif eylemler partinin çalışmalarını baltalayarak kapanmasına neden olmuştur[5]. Bugün Huzistan bölgesinde faaliyet gösteren ve Ahvaz’ın bağımsızlığı için mücadele eden birçok örgüt mevcuttur. Bu örgütler Hareket’ül Nidal şemsiyesi altında toplanmıştır.

Örgütün Kuruluşu ve Amacı

Hareketü’l Nidal, 1999 yılında İran’ın Huzistan Eyaleti’nin Ahvaz kentinde Avrupalı Araplar tarafından Arap Devleti inşa etmek amacıyla kurulmuştur. Bazı kaynaklar örgütün  Dusher ismindeki bir CIA ajanı tarafından kurdurulduğunu iddia etmektedir. Lakin bu iddianın doğruluğu tartışmalı bir meseledir. Öyle ki İran’ın 1925’ten beri bölge halkının milli varlığını baskılaması ve asimilasyon politikası güdüyor olması halk nezdinde mukavemet gösterecek teşkilatlı yapıların belirmesine sebep olmuş olabilir. Bunun yanı sıra dış güçlerin bölgede aktif faaliyet alanı bulması olası bir sonuçtur.

Bununla birlikte örgütün amacı Huzistan başta olmak üzere Arap bölgelerinde bağımsız bir Arap Devleti kurmak ve bölgeyi Arap olmayan unsurlardan arındırmak olarak nitelendirilebilir. Aynı zamanda davalarını uluslararası platformda duyurmayı da kendilerine misyon edinmişlerdir. Bununla ilgili olarak Nidal Hareketi’nin lider kadrolarında Habib Cafer ile yapılan bir röportajda Cafer, Fars Hükümeti’nin Arap topraklarını işgal ettiğini, Suudi Arabistan ve diğer Arap Devletleriyle bağlantı kurularak Huzistan, Buşehr, Hurmuzgan, Basra eyaletlerini özgürleştirmek için İran Hükümeti ile savaşta olduklarını ilan etmiştir[6].

Örgütün Eylemleri

Örgüt, eylemlerini, askeri kanadı olan Muhiddin El Nasır Şehidleri Tugayı ile yürütmüştür. Örgütün Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’da iki askeri üssü bulunuyor.

Örgüt eylem yelpazesi, kamusal alanlarda bombalı saldırı, adam kaçırma suikastlar fidyeli adam kaçırma, turistlere yönelik saldırılar, petrol boru hatlarını sabote etme gibi ses getirecek eylemleri kapsıyor. Örgüt, bu süreç içerisinde, İran’ın en önemli geçim kaynağı olan petrol boru hatlarına 13 kere saldırıda bulunmuştur. Bu saldırılar İran hükümetine bir mesaj olarak nitelendirilebilir. Zira İran petrolünün çoğunluğu Huzistan’dan çıkartılırken bu petrolden en az yararlananlar bölgedeki Arap halkları olmuştur.

Örgüt adını ilk defa 2005 yılındaki eylemle duyurmuştur. Bu eylemlerde Huzistan’ın dört farklı noktasında bombalı eylem düzenlemiştir, 8 kişi ölmüş 70 kişi yaralanmıştır. İran hükümeti 2006 yılında bu bombalı saldırı ile bağlantısı bulunan 11 kişiyi Ahvaz’da idam etmiştir.

İran Hükümeti’nin caydırıcı cezalandırma usullerine rağmen örgütsel eylemler hız kesmeden devam etmiştir. 2010-2011 yılında Huzistan’ın Suş, Dezful ve Ahvaz kentlerinde beş farklı noktada bombalı eylem gerçekleştirilmiştir.

2011 yılında Tunus’ta başlayan ve tüm Ortadoğu’yu saran Arap Baharı çok etkili olmasa da İran’a da sıçramıştır. Arap Baharı’nın etkisiyle halk Ahvaz sokaklarına çıkmış, İran hükümeti olaylara sert bir şekilde müdahil olmuştur. 15 Ahvazlı ölmüştür. 17 Mart günü İran'ın Fooled Huzistan takımıyla Suudi Arabistan'ın El Hilal takımları arasında oynanan maçtan sonra çıkan olaylar, polisin sert müdahalesi sonrası rejim karşıtı özgürlük eylemlerine dönüşmüştür. Hürremşehr’de bir sokak satıcısı olan Yunus el Askeri Huzistan’daki haksızlıkları ve yoksulluğu protesto etmek için sokağa inmiştir. İran polisi Yunus’u öldürmesinin ardından olaylar büyümüştür[7]. Yunus’un cenaze töreninde “Hepimiz Yunus’uz” sloganları atılmış, bu olayda 3 İran askeri ölmüştür. 2016 yılında bu eylemle ilgili 7 kişi tutuklanmış, bunlardan 3’ü idam edilmiştir. 

Son olarak, 22 Eylül’de Ahvaz’daki askeri geçit töreninde bir bombalı saldırı gerçekleştirilmiş, 25 kişi ölmüş 70 kişi yaralanmıştır.

İran İstihbarat Bakanlığı’nın verilerine göre 2005-2012 yılları arasındaki eylemlerde 39 İran güvenlik gücü yaşamını yitirmiştir. Aynı raporda Huzistan eyaletinde olaylardan sorumlu 44 kişi idam edilerek cezalandırılmıştır.[8]  

 

 

 

Uluslararası Destek ve Faaliyetleri

Örgüt doktrin olarak 1960’lı yıllarda Cemal Abdülnasır’ın Arap Birliği projesini sahiplenirken, Irak Baas rejiminin söylemlerini de kabul etmektedir. Örgüt İran yönetiminin Arapları aşağıladığı, bölge insanlarının yoksulluğu, anadilde eğitimden yoksunluk gibi söylemlerle halkın desteğini almaya çalışmaktadır. Örgütün lider kadrolarından Habip Cafer, halkın Nidal hareketini terör örgütü olarak görmediğini, tam tersi Arap haklarını savunan ve rejime karşı mücadele eden bir direniş olarak nitelediğini söylemektedir. Bu yüzden halk örgüte maddi ve insan kaynağı olarak destek verdiğini söylemektedir.

Örgüt Tunus ve Kuveyt’te toplantılar yapmaktadır. Bunun yanı sıra Arap Birliğine temsilci göndermek için talepte bulunmaktadır. Bunun yanı sıra 2003 yılına kadar Saddam Hüseyin rejiminden destek almıştır. Lakin Saddam Hüseyin rejiminin çökmesiyle birlikte belli bir süre sıkıntıya girmiştir. Bu süreçte Kaddafi ve Hüsnü Mübarek gibi Arap Devlet liderleri desteği devam ettirse de Arap Baharı ile birlikte bu liderlerin iktidarlarını kaybetmeleriyle örgütün para kaynakları tekrar sıkıntıya girmiştir.

Trump’ın iktidara gelmesi ve İran’da rejim değişikliği söylemleri örgüte umut vermiştir. Bu suretle Trump’ın yeni İran politikasını açıklamasının ardından örgüt Suudi Arabistan ve BAE’ye selam gönderdikten sonra bu süreçte Trump’ın ve Arap Devletleri’nin yanında yer aldıklarını söylemiştir. Örgütün bu söylemi finansal olarak başta Körfez ülkeleri olmak üzere İran karşıtı Arap Devletleri’nin desteğini alabileceği ihtimalini göstermektedir. Bununla birlikte örgüt uluslararası arenada BM’ye de baskı yapmaktadır. İran’ın bölgedeki demografik yapıyı değiştirdiğini söyleyerek acil müdahale edilmesi yönünde şikâyette bulunmuştur.

Örgüt, tek başına İran rejimine karşı mücadele edemeyeceğinin farkındadır. Bu bağlamda sadece dış yardımlarla kalmayıp içeride İran rejimine karşı tüm etnik grupları tek çatı altında toplamanın yollarını aramaktadır. Böylece rejime karşı tek çatı altında mücadeleyi hedeflemektedir.

Sonuç olarak İran’ın bölgede istikrarı sağlayabilmesi için halkın taleplerine kulak vermesi gerekmektedir. Ana dilde eğitim başta olmak üzere bireysel özgürlüklerin tanınması ve Arap unsurları saf dışı bırakacak politikalardan kaçınılması elzem gözükmektedir. Bölge halkına siyasal temsil hakkı vererek demokratik ortamda haklarını temsil etmesi sağlanmalıdır. Eğer bu yöntem uygulanırsa bölgede silahlı eylemlerin azalması muhtemeldir. Zira İran’ın önünde 1997’de uyguladığı politika gibi bir örnek bulunmaktadır. Benzer politikalarla bölge halkının örgüte destek vermesinin önüne geçilmiş olacaktır. Bunun yanı sıra bölgedeki refah artırılmalı, altyapı hizmetleri geliştirilmelidir. Bölgede çıkan petrolden bölge halkı da yararlandırılmalıdır.

İran İslam Cumhuriyeti bu örgütün faaliyetlerine son vermek istiyorsa,  kamu diplomasisi yoluyla dış yardımların önüne geçmesi gerekmektedir. Ayrıca örgüt İran terör listesinde bulunmasına rağmen BM terör listesinde bulunmamaktadır. Gerekli çalışmalarla örgütün BM terör listesine alınması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Örgüte destek veren başta İskandinav ülkeleriyle ikili ilişkilerini genişletip bu desteğin önüne geçilmesi gerekmektedir. Örgütün ülke dışındaki karargahlarına istihbarı operasyonlar yapılmalıdır.

 

 

[1] Ali ŞAHİN, “Ahvaz ve İsyan”, https://kafkassam.com/ahvaz-ve-isyan.html

[2] د.صبري محمد خليل, “القضية الأحوازية : قراءة منهجية”, http://islamion.com/news/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D8%A9-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A1%D8%A9-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC%D9%8A%D8%A9

[3]  Ahvaz Bölgesi, bağımsız bir Arap Emirliği olup, başkenti Mahammara (Hürremşehr) idi. İran hükümeti bölgeyi ilhak ettikten sonra ismi Hürremşehr olarak değiştirildi.

[4] “Who was behind Ahvaz terrorist Attack ?” https://www.presstv.com/Detail/2018/09/26/575279/Iran-Ahvaz-terrorism

[5] Hamid Ebrahimi, “Ahvaz Saldırısı ve Muhtemel Sonuçları”, https://iramcenter.org/ahvaz-saldirisi-ve-muhtemel-sonuclari/

[6] Interview With The Leader Of The Arab Struggle Movement For The Liberation of Ahwaz, https://countercurrents.org/2017/10/13/interview-with-the-leader-of-the-arab-struggle-movement-for-the-liberation-of-ahwaz/

[7] “ Ahvaz Halkının İran Rejimine Karşı Başlattığı Direniş Büyüyor”, https://www.timeturk.com/tr/2015/03/20/ahvaz-halkinin-iran-rejimine-karsi-baslattigi-direnis-buyuyor-video.html

[8] “The Terrorist Attack in Ahvaz”, https://iranwire.com/en/features/5549