Ayrılıkçı Bir Örgütün Anatomisi; Cündullah
Ali ŞAHİN
İran tarihsel süreç içerisinde gerek İslam Devriminden önce, gerekse İslam Devriminden sonra ülkedeki azınlıklara karşı baskıcı ve asimile edici politikalar izlemiştir. Bu bağlamda ülkede tek tip insan yetiştirmeyi hedeflemiştir. Fakat kadim İran toprakları köklü medeniyet değerlerine sahip birçok farklı etnik ve mezhebîgrubu bünyesinde barındırmıştır. Bu yüzden İran’ın uygulamış olduğu bu politikaya karşı söz konusu gruplar reaksiyon göstermişlerdir. Bunun için de ülkenin çeşitli bölgelerinde yaşayan bu gruplar direniş örgütleri kurmuşlardır.
Bununla birlikte İslam Devrimi’yle İran’ın güneydoğusunda bulunan Sistan ve Beluçistan bölgesi ikinci plana atılmış ve Beluçlar temel hak ve özgürlüklerinden yoksun bırakılmıştır. Devrimden sonra bölgede 12- ile 15 bin Sünni idam edilmiş ya da hapse atılmıştır. Bu süreç içinde bölgede silahlı milis güçler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu direniş gruplarından birisi de Cündullah’tır. Bu makalede Cündullah’ın amacı, kuruluş evresi ve taktiksel faaliyetleri ele alınacaktır.
Örgütün Amacı ve Kuruluşu
Cündullah kelime manası olarak Allah’ın askerleri anlamına gelmektedir. Örgütİran’ın güneydoğusunda bulunan Sistan ve Beluçistan bölgesinde ortaya çıkmıştır. Örgütün kuruluşuna 2003 yılında Abdulmalik Rigi öncülük etmiştir. Örgüt Sistan ve Beluçistan Bölgesinde Seravan kenti Nahuk köyünde kurulmuştur.
Rigi, Pakistan’daki Sünni medreselerinde hem ideolojik hem de askeri eğitimler aldı. Pakistan’da Cemiyet-i İslamiye ve Cemiyet-i Faruki gruplarına katıldı. İran’a dönüp Beluçistan’da ki Leşker-i Resullullah örgütüne katıldı ve burada savaş tecrübesi kazandı.
Rigi, Pakistan medreselerinden militan desteği almak için Pakistan gizli servisi ile gizlice görüştü. 2002 yılında İran’a dönerek Cündullah’ın kuruluşu için çalışmalara başladı. Rigi başlangıçta yalnızca 30 silahlı milisle eyleme başladıysa da 2007 yılında Leşker-iResullullah’ın lideri vefat edince başsız kalan örgüt üyeleri Cündullah’a katılma kararı aldı. Örgüt gittikçe güç kazanmaya başladı ve bölgede pek çok aşiret Cündullah’a maddi ve militan desteği verdi.
Örgüt nihai amacını, İran’daki Sünnilerinhaklarını savunmak olarak tanıdı. Hatta bununla ilgili örgüt lideri Rigi bir gazeteye verdiği demeçtekendilerini İranlı olarak nitelendirdi ve amaçlarının sadece Sünni Beluçların yaşamlarını iyileştirmeyi hedeflediklerini söyledi. Ayrıca hedeflerinin İran’dan ayrılmak olmadığını da söyledi. Mücadelelerinin yegane hedefinin Sünni Müslümanların haklarını savunmak olduğunu ifade etti.
Örgütün Askeri Yapısı
Örgüt militan kaynağını bölgedeki Sünni aşiretlerden, Pakistan’daki Sünni medreselerden sağlamaktadır. Grubun 700 ile 2000 arasında militana sahip olduğu iddia edilmektedir. Örgütün Pakistan’ın Beluçistan bölgesinde bir tanede üsse sahip olduğu ileri sürülmüştür.
Örgüt üyeleri eğitim almak için Pakistan’ın Veziristan bölgesini kullanırdı. Tutuklanan Cündullah üyeleri Pakistan’da Arapça ve İngilizce konuşan kişiler tarafından eğitim gördüklerini itiraf etmişlerdir. Ayrıca örgüt birkaç eyleminde Afgan ve Pakistanlı milislerin kullandığı yöntemleri kullanmıştır.
Bununla birlikte örgüt kendi uzmanları tarafından kendi bombalarını imal etmiş ve Osman ismini vermiştir. Bunun yanı sıra ağır silah ve sofistike ekipman kullanımı eğitimi almışlardır. Örgüt üyeleri roket kullanım videolarını internete servis etmişlerdir. Ayrıca bir İran kobra helikopteri de düşürmüşlerdir. Örgüt yöntem olarak Vurkaç taktiğini kullanmış ve 400 İran askerini öldürdüğünü iddia etmiştir.
Örgütün Eylemleri
Örgüt İran içinde ses getirecek birçok eylemeimza atmiştir. Örgütün adam kaçırma ve bombalı saldırı eylemleri gibi yöntemler kullanmıştır. Örgüt hem asker hem de sivilleri hedef almıştır.
Örgüt 2005 yılında İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın Beluçistan ziyareti sırasında konvoya saldırdı ve 1 kişiyi öldürdü. Bu örgütün ilk eylemidir. Bunun yanı sıra örgüt, 14 Şubat 2007 yılında bir otobüs ve otomobile saldırıda bulundu. Bu wylemde Devrim Muhafızları Ordusu’na mensup 18 asker öldü. 19 Ağustos 2007’de Çabahar yakınlarında 21 İranlı tır şoförü Pakistan’a kaçırıldı. Daha sonra kaçırılan bu tır şoförleri Pakistan hükümetinin de araya girmesiyle serbest bırakıldı.
13 Haziran 2008’de İran’ın güneydoğusunda 16 polis Pakistan’a kaçırıldı. Eylül 2008’de kaçırılan polislerden biririsi serbest bırakıldı. Aralık 2008’de ise 15’i öldürüldü. 29 Aralık 2008’de Seravan güvenlik binasına saldırıda bulunuldu. 4 İranlı polis öldü.25 Ocak 2009’da Seravan yakınlarında 12 polis pusuya düşürülerek öldürüldü.
28 Mayıs 2009’da Hz. Zeynep’in ölüm yıl dönümü yas törenlerinin yapıldığı Zahidan camiine bombalı saldırı düzenlendi. 25 kişi öldü, 125 kişi yaralandı.
18 Ekim 2009’da Sistan ve Beluçistan bölgesinde Pişin yakınlarında yapılan intihar saldırısında 6’sı Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı olmak üzere 42 kişi öldü.
Rigi aynı yılın şubat ayında yakalandı. Mahkemede 15 silahlı eylem düzenlemekten, 3 cinayet ve onlarca planlamaktan yargılandı. Aynı zamanda 154 kişinin ölümünden 320 kişinin yaralanmasından sorumlu tutuldu. Bunun sonucunda idam cezasına çarptırıldı ve Tahran’da asıldı.Rigi asılmadan önce örgüte eylemleri durdurma konusunda seslendi.
Cündullah’ın liderlik yapısı hakkında çok net bir bilgi bulunamamıştır. Rigi’nin tutuklanmasından sonra örgütün resmi sitesinden yapılan açıklamaya göre Muhammed Tahir Beluçların yeni lideri oldu. Örgüt Rigi’nin tutuklanması ve ölümünden sonra eylemlerine devam etti ve Haziran 2010’da Zahidan’daki büyük camiye saldırıda bulundu. Yaklaşık 30 kişi öldü ve 100 kişi yaralandı. Örgütün son eylemi ise Rigi’nin intikamını almak için 16 Temmuz 2010’da gerçekleştirildi. İki farklı canlı bomba tarafından İntihar saldırısı şeklinde gerçekleştirilen bu eylemde 27 kişi can verdi.
Örgütün Uluslararası Destekçileri
Her örgütün uluslararası finans ve destekçisi olduğu gibi Cündullah’ın da uluslararası destekçileri vardır. Başta ABD olmak üzere Pakistan, Suudi Arabistan, İngiltere, İsrail ve El Kaide örgüte aktif destek verdiği ileri sürülmektedir.İran, ABD, İngiltere ve Suudi Arabistan istihbaratının İslam rejimini etnik ve mezhepsel olarak istikrarsızlaştırmayı amaçladığını iddia etmiştir.
CIA yetkilileri İran’ın sınır bölgelerindeki birçok etnik grubu desteklemek gerektiğini fark etmiş ve ABDli üst düzey CIA yetkilileri İran içindeki ayrılıkçı grupların desteklediğini bunun artık sır olmadığını söylemiştir. ABD eski terör uzmanı Fred Burton bu görüşü savunmuş, İran’daki saldırıların ABD destekli ve eğitimli etnik azınlıklar tarafından İran rejimini istikrarsızlaştırmak için yapıldığını ifade etmiştir.
ABD’nin Çin’in bölgedeki yükselişini önlemek için Cündullah’a dolaylı yoldan destek verdiği de söylenmektedir. Rigi’nin kardeşi Abdulhamid Rigi, örgütü ABD’nin kurdurduğunu dahi iddia etmiştir. Hatta talimatları ABD’nin verdiğini dahi söylemiştir. Rigi ise yakalandıktan sonra CIA ile görüştüğünü söylemiş, Kırgizistan’da ABD’ye ait Manas üssü yakınlarında örgüte yer vereceğini, ABD’den İran karşıtı kullanılmak üzere 50 milyon dolar pay alındığını belirtmiş, bu desteği ortaya çıkarmıştır.
ABD’nin Cündullah’ı desteklemesinin sebebi Irak ve Afganistan coğrafyasındaki çıkarlarına karşı İran tarafından gelebilecek tehlikeyi engelleme isteğidir.
CIA 2007’deki Zahidan bombalı saldırısından sonra örgütle olan bütün ilişkisini sona erdirmiştir. Rigi’nin tutuklanmasının ardından İran İstihbarat bakanı Haydar Muslihî Tahran’daki bir basın toplantısında tutuklanmadan önce Rigi’nin Afganistan’daki ABD üssünde olduğunu iddia etmiştir. Ayrıca bu iddiayı doğrularcasına iki adamının da olduğufotoğrafları basına göstermiştir. Bunun dışında Rigi’nin üzerinden ABD kimliği ve pasaportu çıkmıştır. Örgüt 2009 yılında ABD tarafından terör örgütü listesine eklenmiştir.
İran yönetimi, Pakistan istihbaratı olan ISI’nin Cündullah’a yardım ettiğini lakin bunu kanıtlayamadığını ifade etmiştir.
İran yönetimi, örgütün El-Kaide ile ilişkili olduğunu iddia etmiştir. Lakin Rigi bir röportajında bunu yalanlamıştır.
Suudi Arabistan’in da Cündullah’a aktif bir şekilde maddi ve ideolojik destek sağladığı dile getirilmiştir.
Örgütün Finans Kaynakları
Örgütün uluslararası aktörlerin verdiği ekonomik destek dışında kaçakçılık faaliyetleri yaptığı da gün gibi bilinmektedir. Beluçistan dünya eroin sevkiyatının en önemli yerlerinden biridir.
2005 yılında Birleşmiş Milletler uyuşturucu ve suç ofisi raporunda Afganistan uyuşturucusunun yüzde 60’ının bu bölge üzerinden İran’a girdiğini belirtmiştir. Bu bağlamda Cündullah önemli bir aktördür.Ayrıca örgüt mazot kaçakçılığı yaparak da maddi destek sağlamıştır.
Sonuç
İran’ın tarihsel süreçteki tek tip insan yetiştirme politikası, bölgedeki yoksulluk, bölgede terör örgütlerinin peyda olmasına neden olmuştur. Bu bağlamda Cündullah da bu yüzden ortaya çıkmıştır. Tek hedeflerinin Sünni halkın haklarını savunmak olarak niteleyen örgüt gerek bölgesel güçlerden gerekse uluslararası güçlerden aktif destek almıştır. Bölgede emelleri olan ve İran’ın aktif politika izlemesini istemeyen gerek bölgesel gerekse küresel güçler Cündullah gibi örgütleri kullanmaya devam edecekleri aşikardır.
Bununla birlikte örgüt lideri Rigi’nin örgüte eylemlerine son vermesi yönündeki çağrı muhtemelen İran hükümetinin baskısı ile olmuştur. Zira bölgede istediğini alamayan örgüt Rigi’den sonra da eylemlerine hız kesmeyerek devam etmiştir.
Bölgede başta Fars milliyetçiliğine dayalı politikalara son verilip başta bireysel reformlar yapılarak halkın hak ve hürriyetlerine saygı duyulursa Ayrıca yoksulluğun hat safhada olduğu bölgede kalkındırma plan ve projeler hayata geçirilirse Cündullah ve benzeri örgütlerin hareket alanları kısıtlanmış olur. Aksi takdirde Cündullah eylemlerine son verse dahi farklı bir örgüt onun boşalttığı alanı doldurabilir.
Kaynakça
https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2009/10/jundallah.html
https://worldview.stratfor.com/article/iran-examination-jundallah
https://www.rferl.org/a/Jundallah_Profile_Of_A_Sunni_Extremist_Group/1856699.html
http://edition.cnn.com/2010/WORLD/meast/11/03/jundallah.terrorist.designation/index.html
https://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/266649.htm
https://www.bbc.com/news/world-middle-east-11686571
http://news.bbc.co.uk/2/hi/8314431.stm
https://www.ffi.no/no/Rapporter/09-01265.pdf
https://www.ilimvemedeniyet.com/iranin-teror-sorunu-cundullah.html
http://www.bilgesam.org/incele/1261/-cundullah-ve-belucistan’in-onemi/#.XE3SXN7VLIU
https://www.speroforum.com/a/35229/Iran-hangs-a-repentant-Jundullah-leader#.XE3p1d7VLIU
