ALİ AKIN, BÜYÜKELÇİ ( E )

1.Meslekten bir büyüğümüzün BM'in işbasına getirdiği Trablus da ki mesru Libya hükümetinin başkanı Fayız Serrac'in "Müslüman Kardeşler Örgütü üyesi" olduğuna; siyasetten bir büyüğümüzün de diktacı General Hafter'in "seküler" olduğuna dair ifadelerini gözlerimle görüp, kulaklarımla duymasam inanmazdım.

Peki, nasıl olmuştu da bu iki yetkin şahsiyet, kamuoyuna, gerçekle bağdaşmayan böyle açıklamalar yapmışlardı. Şüphesiz dezenformasyon kurbanı olmuşlardı.

2.Libya konusunda, internette ve sosyal medyada yoğun bir dezenformasyon ve kara propaganda bulunduğuna atıfla, kamuoyuna görüş açıklayanların buna dikkat etmeleri, farkında olmadan yalanlara itibar kazandırmamaya özen göstermeleri hususunda uyarıda bulunmuştum.

Konuya ışık tutması ve somut verilerle açıklaması bakımından Libya’yla ilgili yürütülmekte olan hayli organize ve dış destekli dezenformasyon kampanyalarına dair ahiren yayınlanan 2 ayrı raporda yer alan bilgileri paylaşmak istiyorum. Her iki rapor da internet izleme ve analiz etmede uzman ve kabiliyet sahibi olan Stanford Üniversitesi Siber Politika Merkezince yayınlanmıştır.

Birincisi, "Afrika’da Rusya bağlantılı etki operasyonları" başlıklı ve 30.10.2019 tarihli. Söz konusu çalışmayı yapan, anılan merkezin araştırmacısı Dr. Shelby Grossman'la yapılmış ve " Afrika Rus dezenformasyon kampanyalarının hedefinde" baslığıyla, 18.02.2020 tarihli haberle güncellenmiş. İkincisi de yine ayni merkezin bir çalışması: "Libya: (mutasavver) Başkanlık ve meclis seçimleri sahne düzenleyicisi" baslığıyla, 02.10.2019 tarihinde yayınlanmıştır.

Facebook siber güvenlik uzmanları araştırma ekibiyle işbirliği yapmış ve kendi saptamalarını paylaşmıştır. Gözlem ve bulguların doğrulanmasında bu işbirliği ve bilgi paylaşımı etkili olmuştur. Ayrıca, Twitter'in sakıncalı veya kontrollü bulup kapattığı hesaplara dair sonradan yayınladığı bilgiler de araştırma için sağlam bir girdi olmuştur.

3.Raporlarda, eski gücü ve nüfuzuna kavuşma ve çıkar siyaseti izleyen Rusya’nın, Libya’da ve bazı başka Afrika ülkelerindeki askeri eğitmenleri ile paralı askerlerinin varlığının belgelenmesi yanında, Rusya bağlantılı internet şirketleri ve operatörlerinin bu ülkelerdeki algi operasyonları ve seçimleri etkileme kampanyalarında çalıştıklarına dair delillerin artmakta olduğu kaydedilmektedir.

Söz konusu dezenformasyon kampanyalarının odağında, Libya’da diktacı General Hafterin saflarında çarpışan yaklaşık 1000 paralı askeri bulunan Rus Wagner grubu ile onlara bağlı İnternet Araştırma Ajansının bulunması dikkat çekmektedir. Hatırlanacağı üzere Hafter 2018'deki Moskova ziyaretinde anılan grubun lideri Yevgeny Prigozhin'le görüşmüştü.

4.Raporlarda Rusya, BAE ve Mısır çıkışlı sosyal medya paylaşımlarının gerçek olmayan, kamplaştırıcı ve karalayıcı algı operasyonları somut örneklerle sunulmaktadır. Araştırmacılar, özellikle ilkinde, daha ziyade Rus orijinli operasyonlara odaklandıklarından, esasen, bu raporlar tüm resmi ortaya koymamaktadır denilebilir. Ayni çalışma BAE odaklı yapılsa daha kapsamlı bilgilere ulaşılacağı muhakkaktır. Zira, BAE'nin, Amerikan ve İsrailli uzmanların yardımıyla ve siber espiyonaj yöntemleriyle Türkiye dahil siyasi rakiplerini izlediği; Libya da Hafter tarafına propaganda dahil her turlu desteği verdiği belgelenmiştir. Nitekim Rusya odaklı da olsa, yukarıda aktarılan raporlara konu izlemelere BAE’nin bu nevi çalışmaları kısmen girmiştir (ikinci rapor).

Rusya ve BAE'nin hâlihazırdaki bu algi operasyonları, yarın Libya da uzlaşı sağlanıp seçimlere gidildiğinde ne yapacaklarına ışık tutmaktadır. Dikkat çeken bir husus, Rusya kampanyalarının, Hafterin yanı sıra, Kaddafi’nin oğlu Seyfulislam Kaddafi'yi de one çıkarmasıdır. Zira olası bir Libya başkanlık seçiminde Seyfulislam Kaddafi'nin adaylığı bazı çevrelerce dile getirilmektedir.

5.AlgI operasyonlarını örneklemek bağlamında bazı kampanyalar ve yöntemler aşağıda sunulmaktadır:
-Hafter güçleri 2019 Nisan ayında Trablus’a saldırı başlatmadan hemen önce " Başkenti kurtarma" başlıklı hashtaglarla desteklenen Hafterci Twitter kampanyasi başlatılmıştır. Buna katılan çoğu hesabin geçmişte BAE’Yİ destekler, Katarı kötüler paylaşımlar yaptıkları görülmüştür. Trablus saldırısı başlayınca da başka bir Hafterci Twitter kampanyası bu kez " Libya Arap Ordusunu Destekliyoruz" başlığıyla başlamıştır. Buna katılanların çoğunun BAE, SA ve Mısırdaki Twitter hesapları olduğu anlaşılmıştır. Bu hashtagi kullanan bir hesabın geçmişte Sisi hükümeti için destek kampanyaları yürüttüğü, BAE ve Mısır basınının anılan hashtaglari yoğunlukla haber yaptıkları saptanmıştır.

Libya’daki algı operasyonlarına BAE ve Mısırın dahline dair ilave veriler Twitter’da kapatılan hesaplara ait raporlardan gelmiştir. Hafterci yayınlar yapan,Katar ve Türkiye’yi mütemadiyen Libya’da terörü destekler gösteren 2 ayrı hesabin BAE ve Mısır orijinli oldukları belirlenmiştir.

Algı operasyonlarında gerçekte var olmayan, uydurma kişiler adına hesaplar ve paylaşımlar da kullanılmaktadır. Bu uydurma kişilerin paylaşımlarında BAE övülmekte, Katar yerilmekte ve Libya’yı parçalamakla suçlanmaktadır.

-Rus algı operasyonlarına dair veriler Facebook ile muhalif Rus araştırma merkezi Dossier Center'dan gelen bilgilerle doğrulanmıştır. Rusya kaynaklı Hafter destekli bu Facebook paylaşımları ile girdilerin Wagner grubuyla irtibatı ortaya konmuştur. Inter aktif paylaşım yöntemleri, yerel aktivistler kullanımı ile Rusya dışından bölgesel ülkelerden (Mısır) girdiler gibi ileri teknikler uygulanmaktadır. Rus kampanyalarında Kaddafi döneminin tercihe şayanlığı ayrıca verilmektedir.

Dezenformasyon kampanyalarının kamuoyunda oluşan veya oluşmakta olan güncel ve heyecanlı konulara odaklı yapıldığı görülmektedir. Sudanda ekmek fiyatları, Libya’da Hafterin Trablus saldırısı öncesi gibi
operasyonlar Wagner grubunun klasik taktiklerinin ana hatlarını taşımaktadır: hesaplara bağlı yanlı haber siteleri, sosyal içerikli paylaşım yapan ve canlı videolar içeren Facebook sayfaları gibi.

Rus algi operasyonlarının etkili olduğu ve sahada karşılık bulduğu görülmektedir. Facebook'da açılan böyle Rus ilintili 73 sayfanın 48,000 girdi yaptığı, 9.7 milyon yanıt aldığı ve 1.7 milyon beğenildiği saptanmıştır. Bunların bir kısmı organize olsa dahi yine de gerçek katılım yüksektir.

6.BAE ve Hafterciler, özellikle, Libya’ya asker gönderme kararımızdan sonra Turkiye’ye karsı kara propagandayı ve karalamayı artırmışlardır. Esasen bunların izlenip analiz edilmesi ve ortaya konması başlı başına bir çalışma olmalıdır.Burada sadece fikir vermek ve maksatlı yaklaşımı ortaya koymak bakımından bir örnek vermekle yetiniyorum:

Hafterci algı operatörleri doğu Libya’daki kabileleri bize karşı yönlendirmek ve harekete geçirmek düşüncesiyle, gecmiste, Osmanlının bölgede nasıl sömürgecilik yaptığı ve buna karşı onların (Libyalı kabileler) nasıl kahramanca savaştıkları yalanını tedavüle sokmuştur. Oysa özellikle doğu Libya bağlamında, gerçek tam tersidir. Doğu Libya’da Senusiler etkili olduğundan ve bunlar da Osmanlıya tam bağlı bulunduğundan buradaki halk veya kabileler Osmanlının karşısında değil yanında hep savaşmıştır. İtalyan işgaline karşı Libya-Türk ortak direnişi bunun en büyük delilidir.

Hafterciler,BAE ve Suudi efendilerinin, Arap yarımadasında tedavüle koydukları bir aldatmacayı basitçe ve kolaylıkla Libya’ya taşıyıp uygulayabileceklerini düşünmüşler herhalde.